Mei 2019 - Bruine rat

Als je het over ratten hebt, reageren de meeste mensen niet echt positief. Ratten worden geassocieerd met afval, ziektes, dood en verderf. Als men het heeft over ‘hij is een rat’ dan is dat ook niet echt positief bedoeld. Maar heb je weleens een rat gezien eigenlijk? En er goed naar gekeken? Naar hun prachtig gestroomlijnde lichaam, met dat grappige koppie en hun mooie vacht?

De rat is een knaagdier. De bruine rat is van oorsprong een exoot die lang geleden vanuit Azië naar Europa is gebracht door de scheepvaart. In Nederland komt de bruine rat vrijwel overal voor.
Hij heeft een voorkeur voor een vochtige en niet te warme omgeving en komt vaak voor in de buurt van de mens. Het is een echte cultuurvolger en leeft bij boerderijen, woningen, stallen, pakhuizen, fabrieken, winkels en vuilstortplaatsen. In waterrijke gebieden in de gematigde streken, komt de bruine rat ook buiten voor, zoals in rietvelden en in watergangen langs agrarisch bouwland, maar ook in riolen. De buitenlevende dieren trekken in het najaar vaak naar en in bebouwing. De aanwezigheid van water, dekking en voedsel in de nabijheid is bepalend voor het leefgebied.

De bruine rat is voornamelijk ’s nachts actief, vooral direct na de avondschemering en voor de ochtendschemering. In koude nachten is hij ook wel overdag actief. Voordat de bruine rat zijn hol verlaat, onderzoekt één rat (ook wel pionierrat genoemd) ongeveer 2 minuten lang de omgeving. Dit gedrag wordt ook wel zekeren genoemd. Pas daarna verlaten de andere ratten het hol. Veranderingen in de omgeving heeft de bruine rat direct door en daarom is het ook zeer moeilijk hem in vallen te vangen.

Bruine ratten kunnen goed zwemmen, duiken, springen en klimmen. Ze klimmen echter zelden in bomen. Bruine ratten leven in kleine sociale groepen, bestaande uit een dominant mannetje, een harem vrouwtjes en enkele ondergeschikte mannetjes. Deze groepen kunnen zich vaak samenvoegen tot grotere kolonies. De hiërarchie binnen een groep bepaalt wie mag paren en eten. Tegen dieren uit een andere, en daarmee anders ruikende, populatie wordt agressief opgetreden.

De bruine rat is een alleseter, die voornamelijk leeft van eiwit- en zetmeelrijk voedsel. Zo eet hij graan, zaden, slakken, larven, kikkers, jonge zoogdieren, vogeleieren en aas. Maar hij knaagt ook aan botten en producten zoals zeep en kaarsen.

De bruine rat heeft als rustplaats een nest in een holenstelsel. Buitenlevende ratten maken hun holenstelsels in oevers, tussen stenen en aan de voet van bomen. Dit stelsel ligt tot een diepte van 50 cm onder de grond en heeft gangen van ongeveer 9 cm in doorsnede. Het nest zelf wordt of bovengronds of ondergronds gemaakt en wordt vaak door meerdere generaties gebruikt.

Tekst: Ariane Kamerman.